خم ورق فرآیندی است که در آن ورق فلزی با استفاده از ابزارهای خم کاری و فشاردهی به شکل‌ها و زوایا مختلف خم می‌شود. این فرآیند برای تولید قطعات فلزی با شکل‌ها و انحناهای مختلف استفاده می‌شود. خمکاری ورق در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، صنایع فلزی، ساختمانی و صنایع الکترونیکی استفاده می‌شود. در فرآیند خمکاری ورق، ابتدا ورق فلزی به عنوان ماده اولیه انتخاب می‌شود. سپس با استفاده از ابزار خمکاری مانند قالب‌ها، مته‌ها و قیچی‌ها، ورق فلزی در نقاط مشخصی خم می‌شود. این ابزارها می‌توانند به صورت دستی یا با استفاده از ماشین‌آلات خم کاری توسط خمکاران ماهر عمل کنند.

مزیت استفاده از خمکاری ورق چیست؟

مزیت استفاده از خمکاری ورق در تولید قطعات فلزی، امکان تولید قطعات با شکل‌ها و ابعاد پیچیده است. با استفاده از فرآیند خم ورق، می‌توان قطعاتی با انحناهای مختلف، زوایا و شکل‌های منحصر به فرد تولید کرد. همچنین، این فرآیند منجر به افزایش استحکام و سختی قطعات فلزی نیز می‌شود. خم کاری ورق به عنوان یکی از روش‌های اصلی فرم‌دهی فلزات، در صنعت فلزکاری بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و با توجه به امکانات و توانایی‌های فراوان آن، به طور گسترده در تولید انواع قطعات و محصولات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع روش‌های خمکاری ورق

خمکاری ورق به صورت متنوعی انجام می‌شود که در ادامه برخی از انواع رایج آن را برای شما نام می‌بریم:

خمکاری رادیوس ثابت

خمکاری رادیوس ثابت یکی از روش‌های خمکاری ورق است که در آن ورق فلزی با استفاده از قالبی با رادیوس (شعاع) ثابت خم می‌شود. در این روش، ورق فلزی به طور مرتب در اطراف قالب قرار می‌گیرد و با استفاده از ابزارهای خم ورق، به شکل مورد نظر خم می‌شود. مزیت اصلی استفاده از خمکاری رادیوس ثابت، تولید قطعات با شعاع خم یکنواخت و ثابت است. این روش به خصوص برای تولید قطعاتی مانند لوله‌ها، دریچه‌ها و قطعاتی که نیاز به خم کاری با قطر یا شعاع خم ثابت دارند، مناسب است. همچنین، این روش به دلیل سادگی و دقت بالای خم کاری، در صنایعی که قطعات با شکل‌های ساده و خم کاری با شعاع ثابت تولید می‌شوند، استفاده می‌شود.

برای انجام خمکاری رادیوس ثابت، ابتدا قالب مورد نظر با شعاع خم مشخص تهیه می‌شود. سپس ورق فلزی به اندازه مناسب برش داده می‌شود و در قالب قرار می‌گیرد. با استفاده از ابزارهای خم کاری مانند تاج خم کاری، ورق به شکل مورد نظر خم می‌شود. این روش می‌تواند به صورت دستی یا با استفاده از ماشین‌آلات خم کاری انجام شود.

مهم‌ترین عامل در خمکاری رادیوس ثابت، انتخاب شعاع خم مناسب است. انتخاب شعاع خم باید با توجه به ضخامت و خواص مکانیکی ورق فلزی، نیازهای قطعه و استفاده مورد نظر صورت گیرد.

خمکاری رادیوس متغیر

خمکاری رادیوس متغیر یک روش خم ورق است که در آن ورق فلزی با استفاده از قالبی با رادیوس (شعاع) متغیر خم می‌شود. در این روش، رادیوس خم برای هر نقطه از قطعه می‌تواند متفاوت باشد، به طوری که می‌توان قطعات با خم کاری با شکل‌ها و انحناهای پیچیده تولید کرد. استفاده از خمکاری رادیوس متغیر به عنوان یک روش پیشرفته خم کاری، امکان تولید قطعات با خمکاری با رادیوس متغیر و خمیدگی‌های پیچیده را فراهم می‌کند. این روش به خصوص در تولید قطعاتی مانند تیغه‌های پره، قطعات خودرو و قطعاتی که نیاز به خم کاری با انحناهای مختلف و شکل‌های منحصر به فرد دارند، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای انجام خمکاری رادیوس متغیر، ابتدا قالب یا ابزار خم کاری با قابلیت تغییر رادیوس طراحی می‌شود. سپس ورق فلزی به اندازه مناسب برش داده می‌شود و در قالب قرار می‌گیرد. با استفاده از ابزارهای خم ورق و کنترل شعاع، ورق به شکل مورد نظر با رادیوس‌های متغیر خم می‌شود. در این روش، میزان فشار و حرکت ابزار خم کاری کنترل می‌شود تا رادیوس خم مورد نظر در هر نقطه به دست آید. مزیت اصلی خم کاری رادیوس متغیر، قابلیت تولید قطعات با انحناهای پیچیده و رادیوس‌های متغیر است. این روش امکان خمیدگی‌های پیچیده مانند منحنی‌های S و C و قطعات با شکل‌های منحصر به فرد را فراهم می‌کند.

خمکاری خمیدگی چندگانه

خمکاری خمیدگی چندگانه (Multi-point bending) یکی از روش‌های پیشرفته خمکاری ورق است که در آن ورق فلزی به صورت همزمان در چند نقطه خم می‌شود. این روش به کار می‌رود تا قطعاتی با خم کاری با شکل‌ها و انحناهای پیچیده تولید شود که شامل خمیدگی‌های متعدد و پیچیده در نقاط مختلف قطعه باشد.

استفاده از خمکاری خمیدگی چندگانه امکان تولید قطعات با انحناهای پیچیده و خم کاری‌های متعدد را فراهم می‌کند. این روش برای تولید قطعاتی مانند قطعات پیچیده سه بعدی، قطعات خم شده با انحناهای مختلف و قطعات صنایع هوا و فضا بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای انجام خمکاری خمیدگی چندگانه، ابتدا قالب یا ابزار خم کاری با قابلیت خمیدگی متعدد طراحی می‌شود. سپس ورق فلزی به اندازه مناسب برش داده می‌شود و در قالب قرار می‌گیرد. با استفاده از ابزارهای خم ورق و کنترل موازی چندین نقطه، ورق به شکل مورد نظر با خم کاری‌های مختلف و در نقاط متفاوت خم می‌شود. در این روش، میزان فشار و حرکت ابزارها به صورت همزمان کنترل می‌شود تا خمیدگی‌های متعدد و پیچیده در نقاط مختلف قطعه به دست آید. مزیت اصلی خم کاری خمیدگی چندگانه، توانایی تولید قطعات با خمیدگی‌های پیچیده و چندگانه است.

خمکاری خمشی

خمکاری خمشی (Press Brake Bending) یکی از روش‌های رایج و پرکاربرد در خمکاری ورق فلزی است. در این روش، ورق فلزی با استفاده از قالب‌های خمشی (Press Brake) و با اعمال نیرو و فشار به صورت خمشی خم می‌شود. خمش به معنای اعمال نیروی عمودی به ورق در نقطه خمش و ایجاد خمش در آن نقطه است.

خمکاری خمشی از آنجا که از قالب‌های خمشی استفاده می‌کند، امکان تولید قطعات با خمیدگی و انحنای بزرگ را فراهم می‌کند. این روش برای تولید قطعاتی مانند قطعات مورب، قوس‌ها، برجستگی‌های مشخص و قطعات با انحناهای بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای انجام خم کاری خمشی، ابتدا قالب خمشی (Press Brake) طراحی می‌شود که شامل دو قسمت بالا و پایین است. ورق فلزی به طول مورد نیاز برش داده می‌شود و بین دو قسمت قالب قرار می‌گیرد. سپس با استفاده از دستگاه پرس بریک (Press Brake) و اعمال نیرو و فشار به ورق، خمشی رخ می‌دهد و ورق فلزی خم می‌شود. در این روش، نیرو و فشار به صورت عمودی در نقطه خمش اعمال می‌شود و باعث خمش و تغییر شکل ورق می‌شود. مزیت اصلی خمکاری خمشی، امکان تولید قطعات با خمش و انحناهای بزرگ و دقیق است. قالب‌های خمشی قابل تنظیم هستند، بنابراین می‌توان شکل و شعاع خم را تنظیم کرد و به راحتی قطعاتی با خمش و انحناهای مورد نظر تولید کرد.

خمکاری مستقیم

خمکاری مستقیم (Direct Bending) یکی از روش‌های خم ورق است که در آن ورق فلزی به صورت مستقیم و بدون استفاده از قالب یا ابزار خمشی، خم می‌شود. در این روش، ورق فلزی با استفاده از ابزارهای خم کاری مستقیم، مانند ابزارهای دستی یا ماشین‌آلات خم کاری ورق، به شکل مورد نظر خم می‌شود.

خمکاری مستقیم از آنجا که بدون استفاده از قالب خمشی انجام می‌شود، به عنوان یک روش سریع و اقتصادی برای خم کاری قطعات استفاده می‌شود. این روش برای تولید قطعات ساده با خمش‌ها و انحناهای پایه و قطعاتی که نیاز به خمیدگی با شکل‌های ساده دارند، مناسب است.

برای انجام خم کاری مستقیم، ابتدا ورق فلزی به طول مورد نظر برش داده می‌شود. سپس با استفاده از ابزارهای خم کاری مستقیم، مانند فنر خم کاری، تاج خم کاری یا دستگاه‌های خم کاری کامپیوتری (CNC)، ورق فلزی به شکل مورد نظر خم می‌شود. این روش می‌تواند به صورت دستی یا با استفاده از ماشین‌آلات خم ورق انجام شود.

مزیت اصلی خمکاری مستقیم، سرعت اجرا و اقتصادی بودن آن است. در این روش، نیازی به طراحی و تهیه قالب یا ابزار خمشی نیست و از این رو می‌توان در زمان کمتر و با هزینه کمتر قطعات خمیده را تولید کرد. همچنین، این روش امکان خم کاری قطعات در ابعاد و اندازه‌های مختلف را فراهم می‌کند.

خمکار ماهر چه کسی است؟

خمکار ماهر یا خمکار حرفه‌ای یک فرد با تجربه و مهارت بالا در حوزه خم کاری فلزات است. خمکار ماهر فرد متخصصی است که توانایی خم کاری قطعات فلزی را با دقت و براساس نیازهای مشتریان دارد. خمکاران ماهر درک عمیقی از خواص فلزات، روش‌های خم کاری مختلف، ابزارها و ماشین‌آلات خمکاری ورق دارند.

وظایف خمکاران ماهر چیست؟

خمکاران با مهارت بالا وظایفی دارند که به شرح زیر است:

۱. خواندن و تفسیر نقشه‌ها و طرح‌های فنی

خواندن و تفسیر نقشه‌ها و طرح‌های فنی برای خمکاران ماهر بسیار مهم است؛ زیرا اطلاعات دقیق و کامل در نقشه‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا قطعات را به درستی و با دقت بالا خم کنند. مهارت‌های مورد نیاز برای خواندن و تفسیر نقشه‌ها و طرح‌های فنی به شرح زیر است:

• شناخت عناصر نقشه: خمکاران ماهر باید با عناصر مختلفی که در نقشه‌ها و طرح‌های فنی استفاده می‌شوند، آشنا باشند. این شامل خطوط، سمبل‌ها، علامت‌ها، مقیاس، نمادها و نشانه‌های استاندارد صنعتی است.
• خواندن ابعاد: خمکاران ماهر باید توانایی خواندن و تفسیر ابعاد موجود در نقشه‌ها را داشته باشند. این شامل ابعاد طولی، ابعاد زاویه‌ای و ابعاد قطری است. آن‌ها باید بتوانند از مقیاس موجود در نقشه استفاده کنند و ابعاد را به صورت صحیح مشخص کنند.
• شناخت ترسیمات و سطوح: در نقشه‌ها و طرح‌های فنی، ممکن است اطلاعات به صورت ترسیمات سه بعدی یا سطوح دیده شوند. خمکاران ماهر باید بتوانند این ترسیمات و سطوح را به خوبی درک کنند و با توجه به آنها قطعات را خم کنند.
• فهم مواد و خواص فلزات: خمکاران ماهر باید با مواد مختلفی که در نقشه‌ها و طرح‌های فنی استفاده می‌شوند، آشنا باشند تا بتوانند کار خمکاری فلز را با کیفیت بالا انجام دهند.

۲. تنظیم و استفاده از ماشین‌آلات خمکاری

تنظیم و استفاده از ماشین‌آلات خمکاری ورق یک مهارت کلیدی برای خمکاران ماهر است؛ زیرا ماشین‌آلات خم کاری دقت بالا و قابلیت انجام عملیات خم کاری پیچیده را فراهم می‌کنند. مراحل تنظیم و استفاده از ماشین‌آلات خمکاری به صورت زیر است:

• تنظیم ابزار خمکاری: ابتدا باید ابزار خمکاری مناسب را بر اساس نیاز قطعه انتخاب کنید. سپس ابزار را به درستی در ماشین‌آلات خم کاری ورق قرار داده و محورها و ضریب‌های لازم برای انجام عملیات خم کاری را تنظیم کنید.
• تنظیم پارامترهای ماشین‌آلات: ماشین‌آلات خم ورق معمولاً دارای پارامترهای قابل تنظیمی هستند مانند سرعت، فشار، زمان و زاویه خم کاری. باید این پارامترها را به درستی تنظیم کنید تا عملیات خم کاری با دقت و بهینه انجام شود.
• بررسی و تهیه نقشه‌ها و طرح‌های فنی: قبل از شروع به انجام خم ورق، نقشه‌ها و طرح‌های فنی مربوطه را با دقت مطالعه کنید. اطمینان حاصل کنید که به درستی فهمیده‌اید که چه نوع خم کاری و در چه نقاطی از قطعه باید انجام شود.
• تنظیمات حفاظتی و ایمنی: قبل از شروع به استفاده از ماشین‌آلات خمکاری ورق، مطمئن شوید که تمام تنظیمات حفاظتی و ایمنی اعمال شده‌اند.

۳. انتخاب و استفاده از ابزارهای خمکاری

انتخاب و استفاده از ابزارهای خمکاری صحیح، برای خمکاران ماهر بسیار مهم است. ابزارهای خم کاری مناسب باعث انجام دقیق و بهینه‌تر، خمکاری قطعات می‌شوند. مراحل انتخاب و استفاده از ابزارهای خمکاری به شرح زیر است:

• شناخت نوع قطعه: در ابتدا، باید قطعه‌ای که قصد خم کردن آن را دارید به دقت بررسی کنید. اطلاع داشتن از جنس قطعه (مانند فلز، پلاستیک و غیره) و ساختار آن به شما کمک می‌کند تا ابزار خم کاری مناسب را انتخاب کنید.
• انتخاب ابزار خمکاری: بعد از شناخت قطعه، باید ابزار خمکاری مناسب را برای انجام عملیات خم کاری انتخاب کنید. این شامل ماتریس‌ها، قالب‌ها، تاج‌ها، فنرها و سایر ابزارهای خم کاری ورق است. ابزار باید به طور دقیق با اندازه و شکل مورد نیاز قطعه سازگار باشد.
• تنظیم ابزار خمکاری: قبل از شروع به استفاده از ابزار خمکاری ورق، باید آن را به درستی تنظیم کنید. این شامل تنظیم زاویه، فاصله و فشار مناسب برای خم کاری است. به علاوه، باید مطمئن شوید که ابزار به درستی محکم شده و ثابت است.
• استفاده از ابزار خمکاری: با توجه به نقشه و طرح فنی قطعه، با دقت و تکنیک مناسب ابزار خم کاری را روی قطعه استفاده کنید.

۴. کنترل کیفیت و اندازه‌گیری

کنترل کیفیت و اندازه‌گیری در صنعت خم کاری، برای اطمینان از دقت و صحت قطعات خم شده بسیار حائز اهمیت است. این فرایند به منظور اطمینان از انطباق قطعات با استانداردهای مشخص شده و همچنین کنترل کیفیت و اندازه‌گیری صورت می‌گیرد. مراحل کنترل کیفیت و اندازه‌گیری در صنعت خم کاری به شرح زیر است:

• بررسی ابعاد: ابعاد قطعه‌های خم شده باید با استفاده از ابزارهای اندازه‌گیری متناسب با دقت و صحت مورد بررسی قرار گیرند. از ابزارهایی مانند خط‌کش، پیکان‌گیر، کالیپر و میکرومتر استفاده می‌شود.
• اندازه‌گیری زاویه خمکاری: در برخی از موارد، زاویه‌های خم کاری نیز مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرند. این شامل استفاده از زاویه‌سنج‌ها و ابزارهای توانایی‌سنجی است.
• بررسی کیفیت سطح: کیفیت سطح قطعات خم شده نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. از ابزارهایی مانند میکروسکوپ و نورسنج استفاده می‌شود تا عیوب و عیوب ظاهری روی سطح قطعه‌ها شناسایی شوند.
• آزمون‌های غیرمخرب: برخی از قطعات خم شده برای اطمینان از کیفیت و صحت ساختار داخلی خود، آزمون‌های غیرمخرب مانند آزمون تراوایی، آزمون اولتراسونیک و آزمون تصویربرداری رادیوگرافی استفاده می‌شوند.

ابزار پرس برک چیست؟

ابزار پرس برک یکی از ابزارهای استفاده شده در صنعت خمکاری ورق است. این ابزار برای ایجاد خمیدگی یا تاج‌زنی در ورق‌ها و قطعات صفحه‌ای استفاده می‌شود. پرس برک از یک ماتریس و یک پانچ تشکیل شده است. ماتریس در ابزار پرس برک یک قالب ثابت است که در آن شکل مورد نظر قرار می‌گیرد. ماتریس می‌تواند به صورت یک قالب مستقیم یا یک قالب تاج‌زن باشد. قالب مستقیم برای ایجاد خمیدگی یکنواخت در ورق استفاده می‌شود، در حالی که قالب تاج‌زن برای ایجاد خمیدگی با شکل‌های مختلف و با جزئیات بیشتر استفاده می‌شود.

پانچ نیز یک قطعه شبیه به سوزن است که در بالای ماتریس قرار می‌گیرد. با استفاده از نیروی فشاری، پانچ به ورق فشار داده می‌شود و در نتیجه خمیدگی در ورق ایجاد می‌شود. شکل پانچ می‌تواند بسته به نیاز و شکل خمیدگی مورد نظر، متفاوت باشد.

برای استفاده از ابزار پرس برک، ابتدا ورق مورد نظر بین ماتریس و پانچ قرار می‌گیرد. سپس با استفاده از دستگاه پرس، نیروی فشاری اعمال می‌شود تا پانچ به ورق فشار داده شود و خمیدگی در ورق ایجاد شود. نیرو، زمان و سرعت پرس طبق استانداردهای تعیین شده برای هر نوع ورق و محصول متفاوت است.

ابزار پرس برک در صنعت خم ورق برای تولید قطعات با خمیدگی‌های متنوع و دقیق استفاده می‌شود.